ЭЭ ТЭНГЭР МИНЬ

Их Монгол улсын хүчирхэг байсны нууцыг, чухаг санааг, тэр агуу ур, нарийн ухааныг эртний үлгэр домог, туульсаар дамжуулан хэлсэн эцэг өвгөдийнхөө учир битүүлэг, нууцлаг, оньсого таавар мэт сургаалиас өөрийгөө зөв эвлүүлж, зөв ойлгож авсан, өвлөж үлдсэн гэж бат нот итгэсэндээ бусдад хэлэх гэж, дамжуулах гэж, ойлгуулах гэж ядаж, аргаа барж, үсээ үгтээж яваа миний хайж цөхсөн тэр үгийг 100 жилийн өмнө орчин үеийн Хятадын эцэг Сүн Ятсэн томъёолоод хэлчихсэн байж шүү дээ. Өндөр дээдсийн минь суу билгийн нууцыг тэд олчихсон, судалчихсан, ойлгочихсон байж. Ойлгоод зогсохгүй Күнз богдынхоо гүн ухаантай, эртний их уламжлалтай, арвин их соёлтойгоо холиод өөриймшүүлчихсэн байна. Тиймдээ ч одоо хятадууд хүчирхэг байгаа юм байна...

Судлаач Д.Ганхуяг гуайн блогоос "Сүн Ятсэн: Ардын гурван зарчим"-ыг олж уншаад ийн харамсан дуу алдаж шогширч байна.

Сүн Ятсэн Хятадын тусгаар тогтнолыг удирдаад зогсохгүй, хөгжлийн бодлогыг "...үндэсний үзэл, ардын засаг, ардын сайн сайхан байдал гэсэн гурван зарчим..." гэж тунхагласан байна. Тэрбээр үндэсний үзэл гэдэг зарчмаа тайлбарлахдаа "... үндэсний үзлийн зарчим бол манай орноос харь хүн болгоныг хөөгөөд байна гэсэн хэрэг биш, харин манай үндэстэнд хамаарах эрх мэдлийг харийнхан булаан авахад хязгаар тавих гэсэн хэрэг мөн... манж нарыг үндэстний хувьд устгах явдал мэт үзэх санааг би сонсож байсан. Энэ бол том алдаа... бид бүх манжуудыг биш, харин ханьчуудад хор хүргэж буй тэр манжуудыг үзэн ядна... манжууд бидэнд саад болохгүй бол бидэнд тэднийг дайсагнах хэрэг байхгүй..." гэжээ. Би "хужаа" хүнийг биш, "хужаа санааг" үзэн ядах, зодох, бүр алах ёстой гэдгийг учирсан хүн болгондоо улиглаж явдаг.

Улмаар ардын засаг гэдэг зарчмаа "... удирдлагын өнөөгийн ялзарсан системийг нэг цохилтоор эвдэлж болох нь мэдээж хэрэг. Гэхдээ мөн заавал суга татаж хаявал зохих энэ булай системийн үндэс бас л хадгалагдан үлдсэн... Хятадад хэдэн мянган жилийн турш хаант төрийн байгуулал ноёрхож байсан... Түүнийг устгахын тулд үндэсний ганц хувьсгал хангалтгүй... Мин улсын хаан Тайцу монголчуудыг хөөж, хятадын үндэсний төрийг сэргээн тогтоох үед улс орныг удирдах систем Хань, Тан, Сүн улсын үед байсантай ойролцоо үлдсэн. Үүнээс гурван зуун жилийн дараа Хятад харийн булаан эзлэлтэд дахин өртсөний шалтгааныг улс төрийн байгууллын гажгаас хайвал зохино... Хэрэв хувьсгалд оролцож буй хүмүүс хаант засгийн ямар нэг үзэл санааг тээж байвал тэд улс орныг мөхөлд хүргэнэ... Одоо бусад гүрнүүд хятадаас махчин харцаа салгахгүй, хувьсгалчдын дунд өөр хоорондын тэмцэл эхэлж, тэд улс орныг хувааж эхлэх юм бол тэд улс орноо өөрийн гараар хөнөөнө... " гэж тайлбарлажээ. Монголчууд бид 1990 онд ардчилалсан хувьсгал хийсэн нь үнэн хэдий ч, төрийн байгууламжаа бүрэн өөрчилж чадаагүйн гайг хангалттай амсаж байгаа билээ.

Эцэст нь Сүн Ятсэн ардын сайн сайхан байдал гэдгээ "...бид маш алсыг харах ёстой. Нэгэнт болчихсон хойно нь арилгаж байснаас том зовлонгийн аюул заналын эсрэг арга хэмжээг цагт нь авч байх нь ямагт амархан байдаг... хувьсгалыг хэрэгжүүлэхдээ манай нийгэм-эдийн засгийн системийг сайжруулах аргыг олж, ингэснээрээ ирээдүйн нийгмийн хувьсгалаас зайлсхийх ёстой. Чухам энд л манай агуу их зорилт оршино... иргэншил хангалттай хөгжиж чадаагүй байсан. Иргэншил хөгжихийн хэрээр нийгмийн асуудал улам бүр хурц болж ирсэн... Хятадад дээр дурдсан үзэгдэл хараахан байхгүй, магадгүй бид өөрийн зуундаа үүнийг үзэхгүй ч байж мэднэ. Гэхдээ манай хүүхдүүд, ач гуч нар түүнтэй гарцаагүй тулгарах болно... Хувьсгал хийхдээ бид зүгээр л үндэсний төрөө бус, харин нийгмийн улсаа байгуулах ёстой... Нийгмийн үзэгдлийг хэзээ ч жам ёсны урсгалтай адилтгаж болохгүй. Тэр бол хэрэв хөгжлийг нь хольж хутгахгүй бол замбараагүй ургадаг мод лугаа юм. Нийгмийн асуудал ч ийм юм... ". Энд хэдийгээр Сүн Ятсэн социалист үзэл санаагаа илт тулгасан боловч эрс шинэчлэл, хувьсгал гэдэг бол эцсийн эцэст ард нийтийн, нийгмийн төлөө гэсэн хоосон урианаасаа илүүтэйгээр цаг хугацаатай зарлаж байгаа дайн байдаг гэдгийг тэр сайн мэдэж байж.

Уг нь Монголчууд бид 1911 онд ч тэр, 1921 онд ч тэр, 1990 онд ч тэр, хэзээ ч тэр, хэн нэгнээр хатгуулалгүй, шөвөгдүүлэлгүй, ямар ч Арабын хавар, өнгийн хувьсгал шиг хөгийн юм хийж байгаагүй. Зөнгөөрөө өөрсдөө санаачлаад өөрсдөө л хийж бүтээж байсан. Харамсалтай нь биднийг хувьсгалаа хийчихээд ялалтаа тэмдэглэж эхлүүт л харийнхан хөтлөөд аваад явчихаж байв...

Төгсгөлд нь хэлэхэд "Дайсныхаа хэлийг мэдэхгүйгээр дайтаж үл болно" гэдэг юутай үнэн. Тэд биднийг судалсан байна, бидний аргыг ашигласан байна. Харин бид ямархуу байгаа билээ?! Хажуудахаа таниагүй байж, юун тэр хаа холын эсэн бусын, элий балай.

Үхэр монголчууд одоо хаана хэнд дөрлүүлээд хаашаа яах гэж явж байгааг мэдэх хүн байна уу? Ээ тэнгэр минь!!!