МОНГОЛ ХҮН

Монгол хүн бол их сонирхол татахуйц бодьгал. Дундаж монгол хүний IQ нь дундаж "Homo sapiens sapiens"-ийнхаас дээгүүр байдаг "гэсэн". Дундаж монгол хүний бие махбодийн ачаалал даах чадвар (тэсвэр) мөн л дэлхийн дунджаас дээгүүрт тооцогдоно.

Олон үндэстний ажил хийх чадварыг нүдээр харсан, биеэр мэдэрсний үндсэн дээр ингээд биччихлээ. Нэг их алдаагүй байхаа.

За хамгийн мундаг онцлог нь бол аливаа зүйлд дасан зохицох чадвар. Энэ тал дээр бидний урд гишгэх хоншоортой ямар ч "гадагад баагий" байхгүй ээ, баараагүй.

Шалтгаан нь бол тодорхой, ийм (огцом) цаг агаартай, ийм (догшин) байгальтай, ийм (ширүүн) амьдралын хэмнэл дунд мянга мянган жил амьдарсаар өдийг хүрчихсэн болохоор тэр байх. Түүнчлэн яг энэ л шалтгааны улмаас өөр хоорондоо эрс тэс хоёр зан араншин нэг дор сүлэлдэн оршдог онцлог темпераменттай улс.

Жишээлбэл...

Үнэн голоосоо үзэн яддаг, өөрийн гараар багалзуурдан алахыг хүсдэг этгээд нь үхжээ гэж сонсвол "болж муу хог" гэж тавладаггүй, учиргүй харамсаж эмгэнэхгүй хэдий ч "чааваас даа" гэж өрөвддөг.

Энд тэнд аюул болж амьтан хүн сүйдэж байна гэвэл "яанаа, туслая" гэхээсээ "өө зайлуул, тэгээ юү" гэж хэнэггүйтдэг мөртлөө, яг тулаад "авраач туслаач" гээд гүйж ирсэн хэнийг ч гэсэн өмгөөлөл хамгаалалдаа авч, байгаа юмаа харамгүй хуваадаг.

"Сүх далайтал үхэр амгалан" гэдэг үг нь яг өөрсдөд нь таарсан үг. Маргаашийн (байтугай оройныхоо) хоолондоо огт санаа зовохгүй мөртлөө, одоо л нэг муу хэлд орж ядаж байгаа нялх амьтны хэзээ хойно 15 жилийн дараах сурах ч юм уу, сурахгүй ч юм уу дээд сургуулийн төлбөрт санаа зовно. Тиймдээ ч бид ойрхондоо гэнэдэж байсан ч, алс хэтдээ алдаж яваагүйг буурал түүх гэрчилнэ.

Хүнд доромжлуулах дургүй, айхтар сэхүүн, омог бардам зантай, огцом ширүүн ууртай боловч эвийг нь олоод дээрэлхээд байвал чимээгүй дарлуулаад л яваад байна. "Муу новш намайг дарлаад байна даа" гэж мэдээд байгаа мөртлөө шүү.

Дооглуулах дургүй, хөмхий зууж, хөмсөг зангидан уурлах мөртлөө учиргүй шооч, ёж зантай хошигнох дуртай ард түмэн.

Юм болгоныг эвтэйхэн наргиа болгоод хувиргачихдаг хөнгөмсөг ч юм шиг атлаа нарийндаа бол нэг үгний наадах цаадахыг хэдийнээ айхавтар шинжиж, тунгааж үзсэн байдаг.

Айхтар амиа бодсон, хувиа хичээсэн юм шиг боловч цагаа тулахаар бусдын төлөө гэсэн сэтгэл, зүтгэлийг хангалттай үзүүлж чаддаг гэгэлхэн, гэгээхэн хүмүүс.

Нэг их сайхан, тал шигээ уужимхан дотортой боловч бяцхан алдаа ч байсан хэр барагтай бол өршөөл уучлалыг үзүүлэхгүй, өс зангидаж явдаг, хонзогнуур улс.

Нэг дорын хүмүүс гэх мөртөө нэг хэсэг нь уулынхан гэж ширүүн дориун зантай, дуу цөөнтэй, зожиг хажиг байхад нөгөө хэсэг нь говийнхон гээд олон үгтэй, цагаан цайлган сэтгэлтэй, уужуу тайван зантай байх.

Бас нэг сонирхолтой зан нь аливаа зүйлд аймаар туйлширдаг хандлагатай мөртлөө, цагаа тулахаар бүгдийг тэнцвэртэй байлгах гэж хичээдэг хүмүүс. Том жишээ нь тээр жил, дөчин хэдэн онд "Сталин хүүд 3 морь... Ммм, адилхан л эр хүн байгааз. Тэр Гитлер хүүд 2 морь" гэж нөгөө хэн гуай фронтын бэлгээ өгч байсан гэдэг...

За нэг иймэрхүү эрс тэс зан төлөв нэгэн биенд холилдон, сүлэлдэн, илрэнхэн байдаг цөөхөөн хүмүүсийг удирдах, учир начрыг нь олох, эв зүйтэй байлгах, хөл гарыг нь хөдөлгөх арга ухааныг олно гэдэг туйлын бэрх ажил ажгуу.

Энэ бүхний учрыг олж нээлт хийсэн, нээлтээ шууд практикт ашиглаж эгээтэй л дэлхийг цагаас нь өмнө "хавтгайлчихаагүй" Чингис гэдэг цолтой Тэмүжин гэдэг идэрмэг хархүү магад Монгол менежментийн эцэг буй заа. Харин эдүгэ цагийн эгэл бидний ой ухаанд буутал онож томъёолж бичсэн нь их зохиолч Ч.Лодойдамба агаад тэрбээр үүнийг овжин сэргэлэн Итгэлт баяны үгээр "Тунгалаг тамир" романдаа ийн бичжээ.

"... УГААДСЫГ НЬ АХИУХАН ӨГӨӨД, УЯАГ НЬ ЧАНГАХАН БАРЬВАЛ, ОВОО Л ХУЦАХ НОХОЙ ..."